विद्यार्थ्यांच्या आत्महत्या: एक गंभीर चिंतेचा विषय

  

विद्यार्थ्यांच्या आत्महत्या: एक गंभीर चिंतेचा विषय

Image By :- AI

आजचा दिवस म्हणजे १० सप्टेंबर २०२४ - जागतिक आत्महत्या प्रतिबंध दिन. या दिवशी आपण एका अत्यंत गंभीर आणि हृदयद्रावक विषयाकडे लक्ष वेधू इच्छितो - तो म्हणजे आपल्या देशातील विद्यार्थ्यांच्या वाढत्या आत्महत्या. नॅशनल क्राइम रेकॉर्ड्स ब्युरोने नुकतेच जाहीर केलेले आकडे आपल्या समाजासमोर एक भयावह वास्तव उभे करतात. या आकडेवारीत महाराष्ट्र हे राज्य आघाडीवर असल्याचे दिसून येते, जे अत्यंत चिंताजनक आहे.

 तणावाचे मूळ: अभ्यासाचा दडपण

विद्यार्थ्यांच्या आत्महत्येमागील प्रमुख कारण म्हणजे अभ्यासाचा प्रचंड ताण. आजच्या स्पर्धात्मक युगात, विद्यार्थ्यांवर उत्कृष्ट कामगिरी करण्याचे अमाप दडपण असते. शाळा, पालक आणि समाज यांच्याकडून येणाऱ्या अपेक्षांच्या ओझ्याखाली अनेक विद्यार्थी चिरडले जात आहेत. हे दडपण इतके तीव्र होते की काही विद्यार्थी त्यातून बाहेर पडण्याचा मार्ग शोधू शकत नाहीत आणि अखेरीस आत्मघाती पाऊल उचलतात.

आवश्यक बदल: शिक्षण पद्धतीत सुधारणा

या गंभीर परिस्थितीवर उपाय म्हणून महाराष्ट्र राज्य शिक्षण प्रशासनाने तातडीने पावले उचलणे आवश्यक आहे. इयत्ता पहिली ते दहावीच्या अभ्यासक्रमात आणि परीक्षा पद्धतीत मूलभूत बदल करण्याची गरज आहे. विद्यार्थ्यांना सहज आत्मसात करता येईल असा अभ्यासक्रम तयार करणे ही काळाची गरज आहे.

विद्यार्थ्यांची मागणी: न्यायसंगत मूल्यमापन

नाशिकचे विद्यार्थी प्रतिनिधी प्रसाद भालेकर आणि अदित्य रिकामे यांनी उचललेले पाऊल स्तुत्य आहे. त्यांनी राज्याच्या शिक्षण मंडळाला, मुख्यमंत्र्यांना आणि शिक्षण विभागाच्या वरिष्ठ अधिकाऱ्यांना तसेच शिक्षणमंत्री दिपक केसरकर यांना ईमेल आयडी द्वारे पाठवलेल्या पत्रात महत्त्वपूर्ण विनंतीपुर्वक काही सूचना केल्या आहेत. त्यात नुकत्याच येणाऱ्या इयत्ता दहावीच्या परीक्षेत निकालात 'बेस्ट ऑफ फाइव्ह' पद्धतीत सुधारणा करून, एका विषयात नापास झाल्यामुळे संपूर्ण परीक्षेत नापास न करण्याची त्यांची मागणी विचारात घेण्यासारखी आहे. ह्यामुळे विद्यार्थ्यांमध्ये परीक्षेबाबतची भिती निर्माण होणार नाही आणि आत्महत्येचे प्रमाण कमी होण्यास मदत होईल अशी अपेक्षा आहे. पुढील नवीन शैक्षणिक वर्षात ३ री ते १२ वीचा पाठ्यक्रम बदलला जाणार असल्याने परीक्षा पद्धतीतही बदल होईल परंतु विद्यार्थ्यांच्या आत्महत्या प्रतिबंधासाठी कोणत्याही महुर्ताची गरज नाही तात्काळ विचारपूर्वक निर्णय घेणे योग्य ठरेल. 

भीतीमुक्त शिक्षण: एक आवश्यक पाऊल

विद्यार्थ्यांमध्ये परीक्षेबद्दलची भीती कमी करणे हे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. अनावश्यक विषय किंवा प्रकरणे विद्यार्थ्यांवर लादणे टाळले पाहिजे. आजच्या काळात शिक्षण हे विद्यार्थ्यांना आनंददायी अनुभव वाटले पाहिजे, न की फाशीचा फंदा.

 बदलाची गरज 

काळानुसार परिवर्तन करणे ही प्रत्येक क्षेत्राची गरज असते, आणि शिक्षण क्षेत्र यास अपवाद नाही. आधुनिक काळाच्या गरजांनुसार शिक्षणपद्धतीची पुनर्रचना करणे आवश्यक आहे. विद्यार्थ्यांच्या मानसिक आरोग्याकडे दुर्लक्ष करून आपण त्यांच्या भविष्यासोबतच देशाच्या भविष्याशीही खेळत आहोत.

चुक कोणाची आणि आत्महत्या का होतात

ह्या परीस्थितीसाठी विद्यार्थी तर घोर अपराधी आहेतच कारण आत्महत्या करणे हा गंभीर गुन्हा परंतु गुन्हा करण्यासाठी प्रवृत्त करणारेही गुन्हेगारच असतात . आपणा सर्वांना माहित आहे की काळानुसार प्रत्येक गोष्टीत बदल केला जातो. एकच गोष्ट अनेक वर्षे टिकत नाही . पिढी नुसार आवड - निवड बदलत जाते आणि तेच शिक्षणपद्धतीतही झाले आहे. सध्या मुलांचे युग हे वेग वेगळे आहे. प्रत्येक गोष्टीत स्पर्धा आहेत. नवीन गोष्टी आल्या आहेत. मुलांना नवीन गोष्टी शिकायला उत्सुकता फार असते परंतु त्यांच्यावर निर्बंध लादले जातात आणि पक्ष्यांसारखे त्यांना कोंडले जाते . आजकालच्या प्रत्येक मुलगा परीक्षा आल्यावर मानसिक तणावात जातो . असे का ? कारण प्रत्येक मुलगा किंवा मुलगी हे सारख्या विचारांचे नसतात. प्रत्येक माणूस एकसारखा नसतो. त्यांची विचारशैली सारखी नसते यामुळे प्रत्येक विद्यार्थी शालेय शिक्षणात प्राविण्य मिळवेल असे नसते काहींना कमी गुण मिळतात , काहीं नापास होतात. उदा., सचिन तेंडुलकर १० वी नापास तरीही क्रिकेट क्षेत्रात आज त्यांना देव‌ मानतात. परंतु विद्यार्थ्यांमध्ये आज ह्या शिक्षण पद्धतीमुळे भिती निर्माण झाला आहे. त्यांच्या मनामध्ये एक अशी गोष्ट जडली आहे की मी जर चांगले गुण मिळाले आणि ते चांगले गुण म्हणजे ८५ , ९०% च्या पुढे किंवा काही विद्यार्थी सर्व विषयांत प्रवीण असतात पण एका विषयात नापास होतात यामुळे त्यांचे पुर्ण वर्ष वाया जाते किंवा त्यांचे नावापुढे Failure लागेल समाजात नाव खराब होईल ,  टोमणे मिळतील यामुळे ते आत्महत्येकडे वळतात. यासंदर्भानुसार त्यांच्या आत्महत्येसाठी समाज , शिक्षणव्यवस्था आणि पालक जबाबदार आहेत असे वाटते.

सध्याची शिक्षणपद्धतीत काही विशेष गोष्टी समाविष्ट करून घेणे गरजेचे आहे जसे की कम्प्युटरचे परीपूर्ण प्रशिक्षण हे शाळेतच प्रॅक्टिकल स्वरूपात देणे गरजेचे आहे. विद्यार्थ्यांच्या स्किल डेव्हलपमेंट वर जास्त करून विशेष लक्ष द्यायला हवे. विद्यार्थ्यांच्या आवडीनुसार अभ्यासक्रम तयार करायला हवा . 

नुकतेच SECERT ने ३ री ते बारावीसाठी नवीन शैक्षणिक वर्ष २०२५-२६ पासून नवीन पाठ्यक्रम जाहीर केला आहे. या गोष्टीबद्दल आनंदच आहे परंतु दहावी व बारावीच्या परीक्षांच्या निकालाबाबत, परीक्षांबाबत विशेष काळजी घेण्याची गरज आहे. विद्यार्थ्यांच्या कलागुणांना वाव मिळावा यासाठी विविध स्तरांवर नावीन्यपूर्ण स्पर्धांचे शासनामार्फत आयोजन करावे. विद्यार्थ्यांवर अभ्यासाचे दडपण येता कामा नये ह्याची दक्षता घ्यावी. आणि सर्वप्रथम जातीनुसार शिक्षणातील प्राधान्य देणे बंद करा. सर्वांना एकसमान शिक्षण देणे गरजेचे आहे. 

शेवटी, प्रत्येक विद्यार्थ्याचे जीवन अमूल्य आहे. त्यांच्या कल्पना, स्वप्ने आणि आकांक्षा या देशाच्या प्रगतीसाठी महत्त्वाच्या आहेत. त्यांच्या जीवनाचे रक्षण करणे हे केवळ शिक्षण व्यवस्थेचेच नव्हे तर संपूर्ण समाजाचे कर्तव्य आहे. आज या आत्महत्या प्रतिबंध दिनी आपण सर्वांनी या विषयावर गांभीर्याने विचार करण्याची आणि ठोस पावले उचलण्याची प्रतिज्ञा करूया. कारण प्रत्येक विद्यार्थ्याचे जीवन वाचवणे म्हणजे भारताचे भविष्य उज्ज्वल करणे होय.