संविधान दिनाचा अमृतमहोत्सव: एक आत्मचिंतन

आज, २६ नोव्हेंबर २०२४, आपण संविधान दिनाचा अमृतमहोत्सव साजरा करत आहोत. भारतीय लोकशाहीच्या बळकटीचा आणि आपल्या सार्वभौमत्वाचा हा पवित्र उत्सव आहे. संविधानाचा हा ७५ वा वर्धापन दिन फक्त आनंद साजरा करण्याचा दिवस नाही तर आत्मचिंतन करण्याची वेळही आहे. आपले संविधान, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या नेतृत्वाखाली तयार झालेले हे महान दस्तऐवज, सामाजिक न्याय, समता, स्वातंत्र्य आणि बंधुतेचे चार आधारस्तंभ आपल्याला लाभले आहेत.  

पण आजच्या परिस्थितीकडे पाहता आपण हा विचार करायला हवा की संविधानाच्या आदर्शांना आपण किती प्रमाणात साकारले आहे? आजही देशात असमानता, जातीयता, आर्थिक विषमता, आणि स्त्रियांवरील अत्याचार यांसारख्या समस्या कायम आहेत. संविधानाने दिलेले हक्क आपण घेतो, पण त्या सोबतच्या जबाबदाऱ्या कितपत पाळतो?  

संविधानाने दिलेला मतदानाचा अधिकार आपल्या लोकशाहीचा आत्मा आहे, पण त्याकडे अनेकजण उदासीनता दाखवतात. भ्रष्टाचार, अन्याय, आणि प्रादेशिक वादांवर संविधानाने दिलेली मार्गदर्शक तत्वे तशीच पाळली जात नाहीत. शिक्षण, रोजगार, आणि सामाजिक न्यायाच्या बाबतीत आपण अजूनही मागे का?  

संविधान दिनाचा अमृतमहोत्सव साजरा करताना या समस्यांवर विचार करणे अत्यावश्यक आहे. संविधानाच्या मूल्यांची जोपासना फक्त सरकारची जबाबदारी नाही, तर प्रत्येक नागरिकाची आहे. संविधानाने दिलेला स्वातंत्र्याचा अर्थ फक्त व्यक्तिस्वातंत्र्यापुरता मर्यादित नाही तर समाजहितासाठी प्रयत्न करण्याचा संदेशही त्यात आहे.  

आज, संविधान दिनाच्या निमित्ताने आपण हे ठरवूया की संविधानाने दिलेले हक्क उपभोगण्यासोबतच आपल्या जबाबदाऱ्या पूर्ण करू. समता, न्याय, आणि बंधुतेचा आदर्श प्रत्यक्षात आणण्यासाठी शिक्षण, पर्यावरण संरक्षण, आणि जागरूक नागरिकत्व याकडे गांभीर्याने लक्ष द्यावे.  

संविधान दिनाचा अमृतमहोत्सव साजरा करताना या पवित्र ग्रंथाची प्रतिज्ञा पुन्हा एकदा आठवूया 

 "आम्ही भारताचे लोक, भारताचे एक सार्वभौम समाजवादी धर्मनिरपेक्ष लोकशाही प्रजासत्ताक घडविण्यासाठी, आणि त्याच्या सर्व नागरिकांसाठी 

सामाजिक, आर्थिक आणि राजकीय न्याय,  

विचार, अभिव्यक्ती, विश्वास, श्रद्धा आणि उपासना यांचे स्वातंत्र्य,

समता: दर्जाची व संधीची,

 आणि बंधुत्व: व्यक्तीच्या गौरवाची आणि राष्ट्राच्या एकात्मतेची व अखंडतेची हमी देणारे बंधुत्व

सुनिश्चित करण्याचा दृढ संकल्प करून, आमच्या संविधानसभेत आज दिनांक 26 नोव्हेंबर, 1949 रोजी हे संविधान अंगीकृत व अधिनियमित करतो आणि स्वतःस अर्पण करतो. 

    आणि त्या शब्दांना कृतीत उतरवण्यासाठी प्रयत्न करूया. हेच खरे संविधान सन्मान होईल.